"Wdowy z Eastwick" John Updike
Nie
wiem, jak fatalna musi być pierwsza część trylogii, sagi albo
cyklu, żebym nie przeczytała całej serii. Albo mam dobrą rękę,
albo los zwyczajnie podsuwa mi takie tomy, które najchętniej czytam
w komplecie. "Wdowy z Eastwick" pochłania się dużo
szybciej niż "Czarownice…", i to nie tylko z racji
objętości. To ostatnia książka Updike'a, wydana prawie 20 lat po
pierwszej części. Impet ustąpił miejsca stateczności, codzienna
pogoń za dzikimi doznaniami zmieniła się w chęć poznania świata
i odnowienia przyjaźni sprzed lat. Brzmi podejrzanie spokojnie?
Trio
'zabójczych' czarownic spotyka się po latach, każda wtórnie
owdowiała, dużo starsza i przystosowująca się po raz kolejny do
nowego, samotnego życia. Dzieli je więcej, niż miały kiedyś ze
sobą wspólnego, ale kto spodziewa się spokojnej starości w ich
wykonaniu, mocno się zdziwi. Zadziwiająco mocno.
Rozstania, powroty, pożegnania
Zakończeniem
"Czarownic z Eastwick" John Updike zostawił sobie uchylone
drzwi, chociaż wątpię, żeby spodziewał się aż takiego sukcesu
i z góry zaplanował drugą część. W końcu napisał ją dopiero
w 2008 roku. W przeciwieństwie do pierwszego tomu - na co niedawno
narzekałam, i to pewnie nie tylko ja - drugi można dostać bez
problemu. Nie radzę jednak zaczynać od "Wdów…", nawet
jeżeli ktoś oglądał film, bo autor wraca w niej do kluczowego
wątku, który przez filmowców został usunięty. Do tego pewną
niepozorną, poboczną postać - nie występującą w ekranizacji -
demonizuje prawie na miarę Van Horne'a, obnażając ją dosłownie i
w przenośni.
Lexa,
Jane i Sukie, stosownie do czarowniczych mądrości, wyczarowały sobie kolejnych mężów. Żyjąc w
nowych małżeństwach przez następne 30 lat, oddaliły się od
siebie nie tylko fizycznie. Ich nadprzyrodzone zdolności zaczęły
słabnąć i zupełnie znikać z codzienności. Kto by pomyślał, że
to dzięki sssyczącej, wiecznie zniesmaczonej i nieprzyjemnie
ironicznej Jane znowu się zjednoczą. Podróże dla starszych wdów,
wdowców i małżeństw zapewne są sensowną alternatywą do
siedzenia w opustoszałym domu, ale znieść je samemu jest ciężko.
Nawet ktoś taki jak Jane - zimny, zdystansowany i zarozumiały -
usilnie szuka towarzystwa, a co dopiero pełniąca rolę matki (w
życiu i wiedźmowym kręgu) Alexandra albo garnąca się do
towarzystwa Sukie. I tak nasze 60-cioparolatki wyruszają najpierw we
dwójkę do Egiptu, później w komplecie z Sukie do Chin, gdzie
budzą drzemiące w nich moce.
Przez
dłuższą część pierwszego rozdziału (oba tomy mają po trzy)
zastanawiałam się, dlaczego czytelnik aż tak urywanie i tak powoli
dowiaduje się czegokolwiek o wszystkich bohaterkach. Może
niecierpliwość jest przywarą (mojego względnie) młodego wieku,
może w tej książce bardziej chodzi o mityzację starości i tę
ostatnią wenę, popychającą człowieka do rzeczy, o które w
pewnym wieku już by się nie podejrzewał. Biorąc pod uwagę śmierć
jako jeden z tematów przewodnich, wyprawy w opisane miejsca i masa
ciekawostek historycznych dotyczących kultu śmierci i życia
wiecznego budują nastrój schyłku - życia, zdrowia, codziennych
aktywności. Nie będę ukrywać, że było to deprymujące, za to
odzwierciedlało się w jeszcze szybszym czytaniu stron. Nie mogłam
się doczekać tego, co zapowiadał tekst na okładce… Bo przecież
owdowiałe trio, chętne spożytkować swoje nowe moce, wymyśliło
powrót na stare śmieci tudzież zapragnęło wsadzić patyk w
gniazdo żmij. A Eastwick pamięta, i czarownice znowu wpiszą się w
jego historię, po raz ostatni...
Cień białej magii, czyli czarując inaczej
Lata
70te, tak barwnie i krytycznie przedstawione w "Czarownicach z
Eastwick", minęły bezpowrotnie. I nawet, jeżeli XXI w. nie
dosięgnął małych miasteczek w takim stopniu jak światowych
metropolii, Alexandra, Jane i Sukie nie są już
trzydziestoparolatkami, które pod wpływem emocji bądź gorszego
humoru rzucają gromy albo zaklęcia zmieniające ludzkie życia.
Nawet do Eastwick dotarły jednak plotki, że czarownice za pomocą
czarnej magii stworzyły sobie następnych mężów, po czym
owdowiały. Czas biegnie i wielu, których zostało tu 30 lat temu,
zdążyło już umrzeć. Ci, którzy jeszcze żyją, doskonale
pamiętają jednak orgie w willi Lenoxów i burzę, którą rozpętały
zazdrosne wdówki. Darryl Van Horne - pewnie dosłownie - zapadł się
pod ziemię, ale tych czarownic nikt nie przyjmie z otwartymi rękami.
Wręcz przeciwnie.
Wynajmując
jeden z apartamentów posiadłości Lenoxów, Lexa, Jane i Sukie
stawiają czoła przeszłości. Może inaczej: przeszłość sama
staje im na drodze, sama puka do ich drzwi. Wiekowe przyjaciółki
właściwie tylko chcą być razem i odwiedzić miejsce, w którym
spędziły swoje najpiękniejsze lata. Konfrontacji nie uniknie
jednak żadna z nich, a wiek nie będzie wystarczającą wymówką.
Żądza zemsty, która kiełkowała w niektórych mieszkańca przez
dziesięciolecia, pojawia się w postaci Christophera Gabriela, teraz
Granta. A może to mara zmęczonej życiem wiedźmy? Projekcja
strachu, który nabiera ludzkich kształtów?
Atmosfera
się zagęszcza i Alexandra podejmuje decyzje za nie wszystkie.
Organizuje jeszcze jeden sabat, który mimo pieczołowitego
przygotowania wydaje się groteskowy. Zestarzałe ciała nie emanują
już tą kuszącą energią, co przed laty w jacuzzi albo chociaż
podczas pamiętnej nocy w domu Jane. Opary ze świec zapachowych
rozpraszają, zamiast tworzyć podniosły nastrój. Tylko zaklęcia
każda pamięta, jakby je wypowiadała dopiero wczoraj. Ani żadna z
nich, ani zaspokojony już czytelnik nie spodziewa się, że 'biała'
magia może wymagać dużo więcej wysiłku niż dotychczas
praktykowana, czarna. A cena, którą przyjdzie zapłacić za
czynienie dobra, stanie się boleśnie wygórowana. Ja nie wierzyłam
do ostatniego tchu.
Życie
toczy się dalej. Są winy, które staruszkom udaje się odkupić. Z
tym że ciągle czyha na nie ktoś, kto obezwładniająco szasta
fotonami (elektronami? do końca nie zrozumiałam, bo nie jestem
fanką fizyki, ale na pewno było to jakieś bardzo malusieńkie
cząstki…) i do zemsty ma więcej prawa niż ktokolwiek z żyjących
postaci. Jest on tworem niezgranej rodziny, nieszczęśliwych zbiegów
okoliczności, niewłaściwych mentorów i niewygodnych upodobań.
Sytuacja zmienia się diametralnie, bo czarownice teraz nie
zaklinają, tylko przeklinają. Ktoś ośmiela się igrać z ich
losem.
Nie
ma aury, latania i malefica (czyli magicznych złośliwości
rozjuszonych czarownic). Jest za to przyjaźń tak piękna i
dojrzała, że na końcu wzrusza. Może nie do łez, bo zniesmaczenie
i przedmiotowość, które pojawiają się po drodze, nadają
ostatniej akcji inny wyraz, ale "Wdowy z Eastwick"
otwierają oczy - nam, dzieciom XX/XXI w. Że list, to mało
prawdopodobne… ale czasem wystarczy telefon...
Dygresja o dwóch światach
I
właśnie o tym chciałam wspomnieć na koniec. Również postęp
technologiczny od lat 70tych do dzisiaj i oswajanie się z nowinkami
odzwierciedlone są w powieści, w sposób prześmiewczo-rozczulający,
skłaniający do dygresji. Kiedyś telefonowało się inaczej, zawsze
w ważnej sprawie. Dzisiaj smartphony, zasięg i internet są
wszędzie, zadzwonić można właściwie zawsze, za śmieszne koszty.
Niby wszystkie te rzeczy zbliżają nas, jeżeli chodzi o odległość,
ale praktycznie trudniej jest być blisko wewnętrznie, nie widząc
się na oczy. A kto dzisiaj jeszcze pisze listy? E-mail to już coś
więcej niż wiadomość na którymkolwiek z komunikatorów, ale taki
'prawdziwy' list, który przyszedł pocztą, napisany własną ręką,
odzwyczajoną od trzymania długopisu… Dla mnie ma wartość
faktyczną, sentymentalną i siłę sprawczą. Tak jak we "Wdowach
z Eastwick". Bohaterki są 'babciami', które z
charakterystycznym dla tego pokolenia dystansem, a nawet
sceptycyzmem, przyzwyczajają się do zmian. Jedne je ignorują, inne
imponująco idą z biegiem czasu. Ciekawe, czy John Updike też miał
takie refleksje jak Sukie, wklepująca swoje powieści w pierwszy
komputer… A może on do końca pisał na maszynie? Albo nagrywał?
Ręką to raczej nie możliwe… W każdym razie bardzo interesująca
kwestia z mojego zawodowego, medioznawczego punktu widzenia.
+
- przyjaźń - czysta, oddana, szczera, pielęgnowana przez lata bez względu na dzielącą odległość i zdarzenia z życia codziennego, których nie da się dzielić na bieżąco,
- język i pomysłowość pisarza, nad którymi już się rozwodziłam przy okazji "Czarownic z Eastwick"
- (moje) motto: zawsze jest czas, żeby naprawić błędy z przeszłości (albo zrobić coś dobrego na przyszłość ;) )
-
- Christopher Grant jest tylko cieniem Van Horne'a,
- nawet czarownice się starzeją, a autor pisze o tej starości tak, że wzbudza współczucie pomieszane ze zniesmaczeniem,
- trzeciego tomu nie będzie - John Updike zmarł w 2009 roku.
Komu
polecam?
Jeżeli
już komuś udało się zdobyć i przeczytać "Czarownice z Eastwick" i był zachwycony walorami językowymi tej powieści,
podsycanymi przez wyobraźnię autora oraz postacie łamiące tabu i
zasady dobrego smaku, "Wdów z Eastwick" nie może
odpuścić. Nie powinni czytać tego ci, którzy pierwszą część
kojarzą tylko i wyłącznie z Van Horne'm vel. Jackiem Nicholsonem w
ekranizacji, bo mogą być lekko rozczarowani. Na pewno "Wdowy…"
spodobają się przyjaciółkom (w różnym wieku), z tendencją do
rytualnych spotkań i innych magicznych babskich spraw. Męską część
zapewne zainteresuje rozwinięcie wizji Van Horne'a, czyli cały ten
fizyczny wątek o mikroskopijnych cząsteczkach niszczących różne
rzeczy, który nie do końca zrozumiałam, ale nie ukrywam, że
skupiałam się na ważniejszych kwestiach. Bo piękna przyjaźń nie
musi być tylko męska.
A może też...
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz